Ekonomi ve Kalkınma
GENEL EKONOMİK GÖSTERGELER
İlimiz İhracat yapan KOBİ ve büyük sanayi kuruluşları 5 tane olup ihracatın ekonomik faaliyetlere göre bakıldığında en büyük payı imalat sektörü oluşturmaktadır.
İlimiz Ağaç Mamulleri ve Orman Ürünleri, Çimento, Cam ve Seramik, Çelik, Demir, Deri ve Deri Mamulleri, Elektrik-Elektronik, İklimlendirme Sanayi, Kimyevi Maddeler ve Mamuller, Maden ve Metaller, Makine ve Aksamları gibi sektörel alanlarda ihracat yapmaktadır.
İlimiz 2014 yılında 4.808.000 $ ihracat ile 81 il içerisinde 73. olmuştur. İthalatımız ise 1.732.000 $ olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı % 278 olmuştur.
DİE’nin 2011 yılı verilerine göre Türkiye’de kişi başına düşen GSMH 15.137 Dolar iken İlimizde 2.743 $’dır.
İlin 2013 yılı sonu itibariyle işsizlik oranı ise % 10,4’dir.
YILLAR İTİBARİYLE KİŞİ BAŞINA DÜŞEN GSYİH
|
Muş
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
2001
|
2011
|
|
$
|
763
|
828
|
802
|
725
|
578
|
2.743
|
SEKTÖRLERE GÖRE ÜRETİM MİKTAR VE ORANLARI (GSYİH)
|
TRB2
|
2010
|
2011
|
||||
|
Bin TL
|
Bölgedeki
Payı (%)
|
Türkiye Payı (%)
|
Bin TL
|
Bölgedeki
Payı (%)
|
Türkiye Payı(%)
|
|
|
Tarım
|
2.595.870
|
23,1
|
2,8
|
2.762.256
|
23
|
2,7
|
|
Sanayi
|
1.647.608
|
14,7
|
0,6
|
1.821.467
|
15,2
|
0,6
|
|
Hizmetler
|
7.002.405
|
62,3
|
1,1
|
7.406.125
|
61,8
|
1
|
|
Toplam GSYİH
|
11.245.883
|
100
|
1,1
|
11.989.848
|
100
|
1
|
MUŞ İTHALAT VE İHRACAT MİKTARI İLE TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİNDEKİ PAYI
|
2012
|
2013
|
2014
|
||||
|
Miktar
(Bin TL)
|
Oran
(%)
|
Miktar
(Bin TL)
|
Oran
(%)
|
Miktar
(Bin TL)
|
Oran
(%)
|
|
|
İthalat
|
3.424
|
0,0000
|
1.958
|
0,0000
|
1.732
|
0,00001
|
|
İhracat
|
13.988
|
0,00009
|
32.945
|
0,0002
|
4.808
|
0,00003
|
İSTİHDAM SAYILARI VE ORANLARI
|
Tarım
|
Sanayi
|
Hizmetler
|
|
|
İstihdam Sayısı
|
65.000
|
17.000
|
34.000
|
|
İstihdam Oranı ( % )
|
56,2
|
14,4
|
29,4
|
Tarım ve hayvancılık il ekonomisinin temel sektörüdür. Ancak tarım sanayi ile entegre olmadığı için yeterince gelişmemiştir. İlimiz Türkiye'nin en büyük ovalarından birisine sahip olmasına rağmen, ovadan yeterince fayda sağlanamamaktadır. Son yıllarda yapımı devam eden projelerden; Karasu Islah Projesi tamamlandığında ovadaki taşkın ve erozyon tehdidi ortadan kalkacaktır. Alparslan II Barajı Muş Ovası Sulama Projesi inşaatı tamamlanmasıyla Muş ovasının tamamı sulanacaktır ve Bu projemiz işletmeye alındığında Milli ekonomiye katkısı yaklaşık 217 Milyon TL olacaktır. İl'de oluşan kalkınma hamlesi ve yakın bir zamana kadar bitecek olan büyük projelerle ilimiz özellikle tarım ve sanayi sektöründe ülkenin GSYİH içinde büyük bir paya sahip olacaktır. Tarla olarak kullanılan alanda hububat, şeker pancarı ve ayçiçek ekimi başta gelmektedir. İldeki temel bitkisel ürün ise buğdaydır.
İlimiz sanayileşme göstergeleri bakımından son sıralarda yer alan bir ildir. Sanayileşmedeki geriliğin temel nedenleri; tarıma dayalı kapalı ekonominin uzun yıllar hakim olması, sermaye birikiminin olmaması, girişimci kültürünün yetersizliği, iklim koşulları ve yeraltı kaynaklarının kısıtlı oluşudur. Bütün bu olumsuz gelişmelere rağmen, son yıllarda özel sektör girişimiyle, küçük ölçekli sanayi işletmeleri kurulmaya başlanmıştır. Bu işletmelerin çeşitli teşvik unsurlarıyla desteklenmesi halinde, ilde sanayinin gelişmesine önemli katkısı olacaktır. İlin sanayisi ağırlıklı olarak orta ve küçük işletmelerden meydana gelmektedir. Büyük ölçekli sanayi kuruluşları olarak; Muş Şeker Fabrikası ve Çimento fabrikası, Berce Tarım İşletmesi orta ölçekli işletme olarak; Barit fabrikası, Tuğla fabrikası, Süt fabrikası, Tuz fabrikası, Mermer fabrikası, Tekstil fabrikası, Ayakkabı fabrikası ve muhtelif gıda, plastik ve metal eşya fabrikaları vardır.
İL SANAYİ POTANSİYELİ
|
Ticari İşletmeler
|
İşyeri Sayısı
|
Fiili İstihdam
|
||
|
2013
|
2014
|
2013
|
2014
|
|
|
KOBİ
|
1.470
|
1.470
|
||
|
OSB
|
7
|
7
|
80
|
85
|
|
KSS
|
414
|
414
|
1.470
|
1.470
|
|
Yabancı ortaklı firmalar
|
3
|
4
|
15
|
29
|
|
Kamuya ait işletmeler( Şeker Fabrikası, TMO, DHM, TCDD, Ziraat ve Halk Bankası)
|
16
|
16
|
951
|
951
|
ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ
İlde 1 tane bulunan Muş Organize Sanayi Bölgesi 2008 yılında açılmıştır. 90 hektarlık alanda 54 fabrika kapasiteli olacak şekilde planlanmıştır. Muş OSB’nde toplam 54 parsel olup, Arsa Tahsisi Yapılan Firma Sayısı 26 Arsa Tahsisi Yapılan Parsel Sayısı ise 30’dür. Üretime Geçen Firma Sayısı 7 Üretim aşamasında firma sayısı 6 Proje aşamasındaki firma sayısı 13’tür. Üretime başlayan firmalarda 85 kişi istihdam edilmiştir.
|
Sektör
|
Firma
|
Çalışan
|
|
Gıda Sanayi
|
2
|
20
|
|
Plastik
|
1
|
10
|
|
Ağaç Sanayi
|
1
|
15
|
|
Yapı Elemanları
|
3
|
40
|
|
Toplam
|
7
|
85
|
TİCARET
|
İl Şirket ve Sayıları
|
|||||
|
|
Ortak sayısı
|
Birim
|
2013
|
2014
|
|
|
Sermaye Şirketleri
|
Anonim Şirk.
|
5-50
|
Adet
|
82
|
92
|
|
50 Üzeri
|
Adet
|
-
|
-
|
||
|
Limited Şirketler
|
Adet
|
987
|
1.097
|
||
|
Şahıs Şirketleri
|
Kollektif Şirketler
|
Adet
|
18
|
17
|
|
|
Komandit Şirketler
|
Adet
|
-
|
-
|
||
|
Gerçek Kişiler (Şahıs Firmaları)
|
Adet
|
625
|
642
|
||
İlde Sanayi Sicil Belgesi Alan Firma Sayısı 120 olup, Toplam İstihdam Sayısı 2.680 Kişi’dir. Muş Ticaret ve Sanayi Odasına kayıtlı imalatçı firma sayısı 95 adettir.
|
İKTİSADİ FAALİYET KOLLARI
|
2013
|
2014
|
2013/2014
Artış oranı % (+,-) |
|||||
|
Tescil Olunan
|
Ticareti Terk Eden
|
Tescil Olunan
|
Ticareti Terk Eden
|
Tescil Olunan
|
Ticareti Terk Ed.
|
|||
|
TARIM, ORMANCILIK VE BALIKÇILIK
|
4
|
2
|
7
|
1
|
75
|
50
|
||
|
Madencilik ve Taş Ocakçılığı
|
SANAYİ
|
2
|
-
|
3
|
1
|
50
|
50
|
|
|
İmalat Sanayi
|
||||||||
|
9
|
-
|
10
|
7
|
10
|
700
|
|||
|
Enerji
|
||||||||
|
1
|
-
|
1
|
-
|
-
|
-
|
|||
|
Ulaştırma, Haberleşme ve Depolama
|
HİZMETLER
|
10
|
2
|
18
|
13
|
80
|
1600
|
|
|
İnşaat ve Bayındırlık
|
32
|
1
|
59
|
45
|
84
|
4400
|
||
|
Eğitim
|
||||||||
|
1
|
-
|
1
|
1
|
-
|
-
|
|||
|
Sağlık
|
1
|
-
|
4
|
1
|
300
|
-
|
||
|
Mali Kuruluşlar ve Sigortalar
|
2
|
1
|
6
|
1
|
400
|
-
|
||
|
Toplum ve Kişisel Hizmetler
|
2
|
1
|
4
|
1
|
100
|
-
|
||
|
Toptan ve Perakende Hizmetler
|
9
|
4
|
10
|
16
|
10
|
300
|
||
|
Hizmet Sektörü
|
4
|
1
|
18
|
6
|
350
|
500
|
||
|
Diğer
|
41
|
28
|
25
|
12
|
-30
|
42
|
||
|
TOPLAM
|
118
|
40
|
166
|
105
|
40
|
160
|
||
